ناباروری شامل دو نوع اولیه ( زوج بدون فرزند پس از یکسال تلاش برای باروری، موفق به بارداری نشده اند) و ثانویه ( زوج دارای فرزند پس از یکسال عدم پیشگیری از بارداری نتوانسته اند باردار شوند) می باشد. در حال حاضر تعداد کل سیکل های ارائه شده برای درمان ناباروری اولیه و ثانویه در کشور سالانه بین 50 تا 80 هزار سیکل می باشد. لذا با توجه به اسناد بالا دستی مشتمل بر بند 1 سیاستهای جمعیتی ابلاغی مقام معظم رهبری مورخ 30/2/93 مبنی بر ارتقاء، پویایی و بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری، بسته های حمایتی زوجین نابارور در مجتمع خیرین سلامت ارائه می گردد که شامل 90 درصد تخفیف در خدمات زیر می باشد.

شرح خدمات:

• ارائه رایگان درمان های ART ناباروری برای بیماران تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی
• درصد خدمت ICSI ، IVF ، IUI در مراکز به میزان تعرفه دولتی
• تقویت ارائه سیکل های ناباروری در بخش دولتی و غیر دولتی
• پرداخت هزینه های حفظ باروری ( حفظ بافت تولیدمثلی یا حفظ اسپرم، گامت و جنین) در بیمارانی که از لحاظ اندیکاسیون های عقیمی مناسب برای حفظ بارداری است.
• ایجاد سیستم ثبت اطلاعات بیماران و خدمات درمان ناباروری

زوج های مشمول برنامه:

• ناباروری اولیه یا ثانویه داشته باشند.
• سن خانم کمتر از 42 سال باشد.
• حداقل یکی از زوجین دارای تابعیت ایرانی باشد.
• دارای بیمه پایه باشند.

خدمات مشمول برای هر زوج در سال:

• سه سیکل از یکی از روش های کمک باروری تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) یا لقاح آزمایشگاهی (IVF)  با، یا بدون انتقال جنین در سال
• سه سیکل انتقال با جنین فریز
• سه سیکل تلقیح داخل رحمی  IUI
• انجام دو بار جراحی PESA,TESE و میکرو TESE
• آزمایش DFI جهت آقایان تا دو نوبت
• خدمات انجماد سه بار در سال
• خدمات ذوب تا سه بار در سال
• هزینه وسایل مصرفی مدیاها، محیط های کشت

حفظ باروری:

• افراد سالم که داوطلب حفظ باروری هستند را شامل نمی شود.
• واجد شرایط این خدمت مردان، زنان مجرد و یا متاهل هستند که دچار بیماری یا سرطان بوده و لازم است بافت تولیدمثلی یا سلول (تخمک یا اسپرم) آنها ذخیره گردد.
• برای افراد متاهل به هر دو شکل حفظ تخمک یا جنین خدمت قابل ارائه است، برای افراد کمتر از 18 سال با رضایت ولی بیمار ارائه خدمت صورت می گیرد.
• برای افراد باکره ترجیحا به روش لاپاراسکوپی تخمک استحصال گردد، در غیر اینصورت اخذ موافقتنامه های قانونی الزامی است (پزشکی قانونی).

خدمات ارائه شده در مرکز:

انجماد تخمک و انجماد جنین:

در موارد احتمال بروز آسیب تخمدان، مانند ابتلا به سرطان و یا دیگر بیماریهای سیستمیک جهت حفظ و نگهداری تخمک، از روش انجماد شیشه ای استفاده می شود. همچنین، در مواردی که در سیکل لقاح خارج رحمی، زوج فاقد اسپرم یا اسپرم دارای کیفیت نامناسب است و از دیگر سو، سن زوجه رو به افزایش و امکان دسترسی آتی به تخمک های دارای کیفیت رو به کاهش است، این روش و یا نابالغ، در مرحله ژرمینال )ІІ میوز ( ІІ برای حفظ باروری به کار میرود تخمک معمولاً به صورت بالغ، در مرحله متافاز و گرفتن تخمک، منجمد می شود. بدین منظور پس از تحریک تخمک گذاری و انجام مراحل تخمک کشی، تخمک از نظر بلوغ هسته، بررسی می گردد سپس تخمک های مناسب به روش انجماد سریع منجمد و در نیتروژن -196 ˚ c نگهداری می شوند.

*در صورت عدم آمادگی رحم جهت انتقال جنین و در افرادی که تعداد بالای جنین دارند انجماد جنین صورت می پذیرد.

جمع آوری تخمک از بیمار و شناسایی آن از مایع فولیکولی:

در موارد لقاح خارج رحمی در محیط آزمایشگاه لازم است پس از تحریک تخمک گذاری، توده های کومولوسی حاوی تخمک آسپیره و گردآوری شوند برداشت تخمک معمولا 34 تا 36 ساعت پس از تجویز HCG انجام می گیرد. در استحصال تخمک عوارض جدی شایع  نیستند ولی عوارض جانبی از جمله کرامپ های شکمی، خونریزی خفیف یا ترشحات واژن ممکن است اتفاق بیفتد. بعد از استحصال بیمار برای چند ساعت در ریکاوری و بخش بستری مراقبت شده و سپس ترخیص می گردد.

به محض انتقال مایع فولیکولی در نمونۀ استریل یکبار مصرف به آزمایشگاه جنین شناسی مجاور اتاق عمل پانکچر، این مایع به پتری دیش منتقل می شود و از نظر وجود تودۀ کومولوسی به دقت بررسی و جمع آوری می گردد.  

تلقیح آزمایشگاهی تخمک به روش ICSI:

میکرواینجکشن موفقترین و جدیدترین روش به کاررفته برای غلبه بر شکست باروری در مقایسه با تکنیک IVF می باشد. میکرواینجکشن تزریق مستقیم اسپرم به داخل سیتوپلاسم تخمک است. در این روش، موانع فیزیکی در مسیر حرکت طبیعی اسپرم، شامل زونا پلوسیدا و غشای پلاسمایی تخمک، حذف میشود. گذشته از ویژگی های اسپرم، میکرواینجکشن با افزایش میزان لقاح و بارداری، به عنوان تزریق میکروسکوپی کارآمد در درمان ناباروری مطرح است. میکرواینجکشن در موارد تعداد محدود، حرکت رو به جلوی ضعیف و مورفولوژی نامناسب اسپرم و یا در موارد آزواسپرمی انسدادی یا غیر انسدادی )گرفتن اسپرم با روش جراحی میکروسکوپی از بیضه یا اپیدیدیم (استفاده می شود. در افراد دارای اسپرموگرام کاملاً مختل )تحرک، مورفولوژی و تعداد( استفاده از روش میکرواینجکشن میتواند به نتایج مثبت لقاح و بارداری منجر گردد. از موارد دیگر اندیکاسیون میکرواینجکشن به دست آمدن تعداد کم تخمک پس از تحریک تخمک گذاری در خانم های با سن بالا یا پاسخ ضعیف به داروهای تحریک تخمک گذاری است.

کشت تخمک و جنین:

در روش های کمک باروری، تخمک های گردآوری شده از تخمدان، قبل و بعد از لقاح و تشکیل زایگوت و به دنبال آن انجام تقسیمات جنین ، باید در محیطی مشابه شرایط فیزیونوژیک بدن انسان کشت شود که این شرایط کشت به کمک محیط های کشت ساخته شده توسط انسان و دستگاه های انکوباتور فراهم می گردد. برای حفظ حیات جنین و رشد آن در محیط آزمایشگاهی، محیط کشت آن باید به صورت دقیق و کامل، با شرایط بدن انسان مشابه سازی شود. این خدمت شامل کشت تخمک/ جنین به مدت 3 تا 5 روز است. که میتواند شامل کشت تخمک/جنین های تازه یا قبلاً منجمدشده باشد.

در بعضی از بیماران دارای تعداد جنین مناسب و یا سیکل های درمانی ناموفق پیشین و برای جلوگیری از بارداری های چندقلویی، ادامۀ کشت جنین در محیط، 5 روز، برای رسیدن به مرحلۀ بلاستوسیست توصیه میشود. توانایی انتخاب جنین هایی که بیشترین سرعت را در مراحل تکوین دارند منجر به انتقال تعداد جنین کمتر و در نتیجه، محدود کردن موارد بارداری های خطرناک چند قلویی معطوف می کند. بیماران کاندید کشت بلاستوسیست، زنان جوان کمتر از 35 سال و دارای ذخیرۀ تخمدانی مناسب و یا بیماران دارای تعداد کافی جنین می باشند. 

انتقال جنین:

انتقال جنین )مورولا و بلاستوسیست(  مرحلۀ پایانی و بسیار مهم روش های کمک باروری است که به همکاری نزدیک بیمار، جنین شناس و پزشک متخصص زنان نیاز دارد .

آنالیز مایع منی:

به رغم پیشرفت های گسترده در آزمون های تشخیصی، بررسی مایع منی، در طول زمان جایگاه خود را به عنوان نخستین تست در ارزیابی قدرت باروری مردان حفظ کرده است. آنالیز مایع منی به صورت بررسی های ماکروسکوپی و میکروسکوپی می باشد.

رنگامیزی پاپانیکولا:

جهت بررسی مورفولوژی (شکل ظاهری) اسپرمها رنگامیزی با روش پاپانیکولا در اسپرموگرام مورد استفاده قرار میگیرد.

بررسی اسپرم حاصل از آسپیراسیون بیضه و اپیدیدیم:

در موارد آزواسپرمی انسدادی، اسپرم به طور مستقیم از اپیدیدیم و یا بیضه جمع آوری می شود. با استفاده از این تکنیک ها، اسپرم به راحتی در 95 %  بیماران آزواسپرمی انسدادی و بیش از 50 %   آزواسپرمی ) ICSI بیضه(  و یا درمانی غیرانسدادی به دست می آید. محتویات آسپیره شده به آزمایشگاه جنین شناسی منتقل و بررسی می شود.

بررسی وجود اسپرم در نمونۀ تازه یا منجمد شدۀ بافت بیضه:

در بیماران آزواسپرمی غیر انسدادی و یا در نمونه های اسپرم حاصل از اپیدیدیم اگر اسپرم دیده نشود،  وجود اسپرم در بافت بیضه بررسی میشود. نمونه حاصل از بیوپسی را در یک پتری دیش حاوی محیط کشت، شسته و به تکه های بسیار کوچکتر تبدیل می شود. بافت بیضه زیر میکروسکوپ و با استفاده از سوزن های ظریف از هم باز می شود. سپس نظر وجود اسپرم بررسی می شود. در صورت دیده نشدن اسپرم بالغ، بیوپسی های دیگر از همان بیضه و بیضه دیگر گرفته می شود، تا زمانی که اسپرم مشاهده شود.

انجماد اسپرم:

انجماد اسپرم با هدف حفظ باروری در افراد جوان مبتلا به سرطان کاندید شیمی درمانی یا پرتودرمانی، افراد کاندید وازکتومی و یا هر فرد متقاضی خدمت و نیز نگهداری اسپرم های استحصال شده از اپیدیدیم افراد آزواسپرم به مدت نامحدود برای استفاده بعدی انجام می گیرد.

شستشوی ساده اسپرم:

در اولین مرحله از مراحلی که منجر به لقاح طبیعی در داخل بدن یک خانم می شود، اسپرم باید از پلاسمای مایع انزال جدا شود. در تمام تکنیک های آزمایشگاهی شستشوی نمونه منی انجام می شود تا اسپرم ظرفیت پذیری و قدرت نفوذ به لایه زونا و لقاح پذیری را به دست آورد. در این روش اسپرم ها با محیط شستشو آماده شده و اسپرم های متحرک از اسپرم های مرده و غیرمتحرک و لوکوسیت های مضر که در زیر محیط قرار گرفته اند جدا می شود. از محصول نهایی برای IVF و ICSI استفاده می شود.

شستشوی اسپرم به روش گرادیانت

جهت شستشوی نمونه در بیماران IUI و بیمارانی که کاندید تلقیح داخل رحمی بوده و نمونه سمن آنها ویسکوزیتی بالا و دبری و WBC فراوان دارد مورد استفاده قرار می گیرد.

بخش ناباروری